(… İslâm’dan önce Arablarda bütünlük fikri yoktu. Onun için de Arablık âlemini kabîle-devlet olmaktan çıkarıp yekpâreleştiren İslâmiyet olmuş, bu yeni müslümanlar ise ideallerini bir yandan Endülüs’e bir yandan da Hind’e ve İran’a taşımışlardır.
Ne ki, Arab kavminin İslâmiyet üstündeki hâkimiyeti üç asırdan fazla sürmedi. Çünkü Arablar, İslâm’ın bu mânevî nizam ve düzenini, içten ve dıştan çarpan çok çeşitli sebepler yüzünden bozar olunca, Endülüs’ten Orta Asya’ya kadar uzayan Arab İmparatorluğu, Abbâsîler’den Türkler’e geçmiş oldu. Böylece de Arab kavmi dînin anahtarlarını ve çobanlığını Türkler’e terk etmeye mecbur kaldılar. Bir mukaddes cihad rûhu ve bir mânevî mes’ûliyet yüklenmiş olan Türkler ise târih huzuruna, bu ağır vazife ile çıkarken hiç de mahcup olmadılar ve ideallerine hakkıyla sadâkat gösterdiler.)
–Sâmiha AYVERDİ–
——————————————-