ZîNET İLHAN AYVERDİ
Kutadgu bilig’den alıp, Kamus-ı Türkî’yi geçti.
Sâmiha Anne’den görüp, dünyâ ve ukbâyı geçti.
Terki dahî terk eyledi, Ziynetli İlhan Ayverdi,
Kaldı “Lügat”ı yadigâr, kendi mâverayâ geçti.
6 Kasım 2009 – Cemil Altınbilek
*Âbide Bir Şahsiyet; Zînet İlhan AYVERDİ,
Manisa Akhisar doğumlu, ama kökenlerinin bir ucu Dağıstan’da bir ucu Balkanlarda, tam bir Osmanlı ailesi ve belki de son Osmanlı. Babası Murat Tolun Bey, İstiklal Harbi Mücahitlerinden Akhisar Cephesi Kuva-yı Milliye Kumandanı.
O dönem Galip Hoca diye bilinen Celal Bayar evlerinde kurtuluş planları yaptığı silah arkadaşı.
Yunanlıların Akhisar’ı yakma teşebbüsünde çoğunluğu çocuk ve kadınlardan oluşturduğu treni hareket ettirmek istemeyen Rum makinistin şakağına tabancasını dayayarak, trenin hareket etmesini sağlayan ve tren halkını Yunan kuvvetlerinin elinden kurtarmış gözü pek bir kahraman ve de İstiklal Şeref Madalyası sahibidir.
Kurtuluştan sonra Akhisar Tayyare Cemiyeti Başkanlığı yapmış,
Akhisar I, Akhisar II uçaklarının alınmasın gayretleri ile büyük katkı sağlamış, Akhisar Kültür Merkezi ve Tayyare Sinemasının yapılmasına ön-ayak olmuş bir teşkilatçıdır.
Z.İlhan AYVERDİ’ nin, Akhisar İlk ve Ortaokulu ve İzmir Karataş Lisesini müteakip, İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyat bölümünü seçimi, İstanbul yıllarının ve “Türkoloji” dünyasındaki emsalsiz yerinin de başlangıcı olacaktır.
Asıl dönüm notası ise, mütefekkir ve yazar Samiha AYVERDİ ’nin “Yaşayan Ölü” adlı
romanını Cağaloğlu’nda alış-veriş yaptığı kitapçının tavsiyesi ile alıp, bilahare İstanbul Maarif Müdürlüğünde birlikte çalıştığı Mehmet Örtenoğlu Dede vasıtası ile Samiha AYVERDİ’ nin önce sohbet ve muhabbet halkasına girmesi, sonra da SAMİHA hanımın Ağabeyi Ekrem Hakkı AYVERDİ’ nin zevcesi olarak aile içine dâhil olması ile gerçekleşecektir.
Bundan böyle de bu üçlü yirminci asırdaki kültür dünyasının merkezi haline gelir.
1960’lı yıllarda İlhan AYVERDİ, önce eşi yüksek Mimar-Mühendis ve müteahhit Ekrem Hakkı AYVERDİ’ ile birlikte, Anadolu ve Rum elini karış, karış gezerler, Osmanlı Mimari Eserleri fotoğrafları, mimari proje, rölöveleri ve hatıraları ile tespit edilir.
20 yıllık bir çalışma sonunda dört ciltlik devasa bir eser meydana çıkar. Bu gün birçoğu yıkılıp yok edilmeye devam eden Osmanlı Medeniyetimizin, Mimari Eserlerimiz ile vücut bulmuş ve asırlarca bulundukları yerlerde Osmanlının Tapuları olmuş eserler, gelecek kuşaklara ibret vesikaları olarak, tespit edilir.
Kütüphanelerde baş müracaat eseri olma vasfındaki “Osmanlı Mimari Eserleri” kitapları tamamlanır.
Bu çalışmada İlhan Hanım, Ekrem Hakkı AYVERDİ’nin eşi ve yardımcısı olarak devamlı yanında bulunmuştur.
1970’li yıllarda İlhan AYVERDİ’ nin, aynı zamanda isim anası olduğu “Kubbealtı Akademisi Kültür ve San’at Vakfının kuruluş çalışmaları, yine Samiha, Ekrem Hakkı ve İlhan AYVERDİ üçlüsü başkanlığında gerçekleştirilir.
Kubbealtı; Osmanlı Sarayında Devlet işlerini görüşmek üzere vezirlerin ve diğer görevlilerin toplanıp karar aldıkları yerin adıdır.
Uzun süre Mütevelli Heyeti Başkanlığını İlhan AYVERDİ’ nin yürüttüğü Kubbealtı Vakfının kuruluş gayesi, vakıf senedinde; “
İlim, Sanat ve Musikide Türk Milletine has tarihten gelen haslet ve değerleri esas tutan millî tefekkür ve millî Sanatın ilel-ebed payidar olmasına yardımcı olmaktır.
Bu sebeple, gayesiyle alâkalı gördüğü bilcümle ilmî ve içtimaî faaliyetlerde bulunmak…” şeklinde açıklanmıştır.
Kubbealtı vakfının kuruluşu ile yaşıt bir başka projede “Kubbealtı Lügati” olmuştur.
Aynı yıllara yaşanan Dil Karmaşası ve kavgaları AYVERDİ üçlüsünü harekete geçirmiş ve zamanın Nihad Sami Banarlı, Faruk Kadri Timurtaş, Tahsin Banguoğlu, Faruk Nafiz Çamlıbel, Ahmet Topaloğlu, Orhan Seyfi Orhun gibi zirve edebiyat ve dil âlimlerinin de iştirak ettiği bir
danışma heyeti ile yola koyununmuş ve bilahare teşekkül eden çalışma heyetinin başına İlhan AYVERDİ bizzat geçerek, otuz dört yıllık ibadet ciddiyetindeki bir çalışma sonunda, yaklaşık bin yıllık yazılı edebiyat tarihine dair eserler taranarak, fişlenerek, yorumlanarak,
üç cilt ve 3549 sayfalık Türkçenin bugüne kadar yapılmış en büyük lügati olan, Asırlar Boyu Tarihi Seyri İçinde, “Misalli Büyük Türkçe Sözlük-Kubbealtı Lügati” 2005 yılının sonunda Türk Dil ve Kültür Hayatına kazandırılmıştır.
Şair ne güzel ifade etmiş;
“İlhan Ayverdi Hanım Türkçemizi derlemiş,
Sabrının gergefinde rengârenk örneklemiş.”
İlhan AYVERDİ’ nin Dernek, vakıf ve Türkoloji çalışmaları yanında, mana ve ruh ufuklarına yolculuğu da bu üçlü ile birlikte seyretmiş ve Samiha AYVERDİ’ nin; “Allah’ın iç ve dış güzelliği beraber vermiş olduğu ihlâs abidesi İlhan.” ,
“Ezelden ebede izzetlenmiş, Ağabeyimin yar-ı vefadarı, hayatım boyunca beni hoşnut eden İlhan AYVERDİ’ den Allah’da iki cihanda hoşnut olur inşallah.” Hayır-duaları basılı evrak içine kadar girmiştir.
Cemil ALTINBİLEK *Manisa Denge Gazetesinde yayınlanmıştır.
